شرح ماجرای ازدواج علی(ع) و فاطمه(س) از زبان امام رضا(ع)
حضرت رضا(ع) فرمود: پدرم از پدرش جعفر بن محمد و آن حضرت از پدر خود از جد بزرگوار خویش(ع) نقل فرمود که:حضرت علی(ع) فرمود: تصمیم به ازدواج گرفتم، ولی جرئت نمی‌کردم، این مطلب را به حضرت رسول(ص) عرض کنم و مدتی این موضوع شب و روز در فکرم بود تا اینکه روزی بر حضرت رسول(ص) وارد شدم و آن حضرت فرمودند: ای علی!
عرض کردم: بفرمایید ای رسول خدا! فرمود: آیا میل و رغبتی به ازدواج داری؟ عرض کردم: رسول خدا خود داناتر است و گمان بردم حضرت یکی از زنان قریش را به عقد من درآورند و من از اینکه فرصت ازدواج با فاطمه را از دست دهم، نگران بودم و متوجه نشدم که چه شد که حضرت مرا صدا زدند و در خانه ام‌سلمه به خدمتشان رسیدم. وقتی به من نگاه کردند، چهره‌شان درخشید، تبسمی فرموده به‌گونه‌ای که سفیدی دندان‌هایشان را که می‌درخشید دیدم، حضرت به من فرمودند: ای علی! مژده چراکه خداوند مسئله ازدواج تو را که فکر مرا مشغول کرده بود، خود به عهده گرفت.
گفتم: قضیه چیست یا رسول‌الله؟ حضرت فرمودند: جبرئیل با سنبل و قرنفل بهشتی نزد من آمد و آن‌ها را به من داد، من آن دو را گرفتم و بوییدم و گفتم: ای جبرئیل! این سنبل و قرنفل را به چه مناسبت آورده‌ای؟ او گفت: خداوند تبارک‌وتعالی ملائکه ساکن بهشت و نیز سایر ساکنین آن را امر فرموده که تمام بهشت‌ها را با تمام درخت‌ها و رودخانه‌ها و میوه‌ها و قصرهایش آذین بندند و به بادهای بهشتی دستور داده تا با بوی انواع عطر بوزند و حورالعین را به خواندن سوره‌های طه، طس، شوری و سوره‌هایی که با طسم شروع می‌شود امر فرمود و به یک منادی دستور داد که چنین جار بزند:ای ملائکه من و ای ساکنین بهشت من! شاهد باشید که فاطمه دختر محمد را به عقد علی بن ابی‌طالب درآوردم و به این کار راضی و خشنودم، این دو از یکدیگرند. سپس خداوند تبارک‌وتعالی به ملکی از ملائکه بهشت به نام راحیل – که در بلاغت هیچ‌یک از ملائکه به‌پای او نمی‌رسند- امر فرمود که خطبه بخواند، او نیز خطبه‌ای خواند که اهل آسمان و زمین چنین خطبه‌ای نیاورده بودند، سپس به یک منادی دستور داد تا چنین جار بزند: ای ملائکه من و ای ساکنین بهشت من به علی بن ابی‌طالب حبیب محمد و فاطمه دختر محمد تبریک بگویید، چه اینکه من برای آنان خیروبرکت قراردادم. راحیل گفت: برکت تو بر آن دو بیشتر ازآنچه ما در بهشت و منزلت برای آنان مشاهده کردیم نیست؟
خداوند فرمود: ای راحیل! ازجمله برکت من بر آن دو این است که آنان را بر محبت خودم، باهم همراه می‌کنم و حجت خود بر مردم قرارشان می‌دهم و قسم به عزت و جلالم که از آن دو، نسل و فرزندانی به وجود خواهم آورد که در زمین گنجینه‌داران و معادن حکمت خود قرارشان خواهم داد، بعد از پیامبران، آنان را حجت بر مردم قرار می‌دهم. پس مژده بده ای علی که من نیز، همچون خدای رحمان، دخترم فاطمه را به ازدواج تو درآوردم و آنچه را که خداوند برای او پسندید، من نیز پسندیدم. حال دست همسر خود را بگیر که تو از من نسبت به او سزاوارتری، جبرئیل به من خبر داد که بهشت و اهل آن، مشتاق شما دو نفرند و اگر خداوند تبارک‌وتعالی نمی‌خواست از نسل شما حجتی بر خلق برگزیند، خواسته بهشت و اهل بهشت را در مورد شما دو نفر اجابت می‌فرمود، پس تو چه خوب برادر و چه خوب داماد و چه خوب همدمی هستی و رضایت خدا برای تو کافی است و از رضایت هر کس دیگر بهتر است.
حضرت علی(ع) گفت: «رَبِّ أَوْزِعْنِی‌أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ اَلَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَ»؛ پروردگارا مرا بر آن دار که شکر نعمتی که به من دادی، به جای آرم، حضرت رسول(ص) نیز آمین گفتند.
مهریه حضرت فاطمه (س)
مشخص کردن میزان مهریه، از شرایط عقد در اسلام است. حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله که نخستین مجری دستورات اسلام بود، در پیوند دخترش با حضرت علی علیه‌السلام از داماد آینده‌اش پرسید: آیا برای این ازدواج اندوخته‌ای داری؟ علی علیه‌السلام پاسخ داد: شما از وضعیت من به‌خوبی آگاهید. تمام دارایی من شمشیر، زره و شتر آبکشم است. پیامبر فرمود: شمشیرت را برای جهاد درراه خدا نیاز داری؛ شتر هم برای انجام کارهای روزمره و امرارمعاش می‌خواهی؛ ولی این زره (پیراهن جنگی) را بفروش و پولش را برایم بیاور. علی علیه‌السلام زره را به پانصد درهم فروخت و پول را به‌عنوان مهریه همسرش نزد پیامبر آورد تا برای ازدواجشان هزینه کند. بدین ترتیب مهریه برترین بانوی دنیا تعیین شد و پیام مهرآفرین آن برای همه دختران مسلمان باقی ماند. این مبلغ به‌عنوان سنت قرار گرفت و هر یک از اهل‌بیت علیهم‌السلام میزان مهریه همسران خود را به همین مقدار مشخص می‌کردند.
سوره‌هایی در مورد ازدواج حضرت فاطمه زهرا (س)
در قرآن آیه‌ای وجود ندارد که به‌صورت مستقیم به ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) اشاره‌کرده باشد. ولی آیاتی وجود دارد که به‌گونه‌ای مرتبط و مناسب با این رویداد است. آیه انتهایی سوره کوثر، دشمن پیامبر(ص) را مقطوع‌النسل می‌داند و عنوان می‌کند که خدا به پیامبر اکرم(ص) خیر کثیر عطا کرده است و می‌دانیم که با ازدواج امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) بود که نسل حضرت پیامبر(ص) ادامه پیداکرده و گسترش می‌یابد. در آیه‌ای از سوره رحمن چنین آمده: «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ… یخَرُجُ مِنهْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَان»؛ دو دریا را روان کرد تا با یکدیگر تماس پیدا کردند… از آن دو مروارید و مرجان بیرون می‌آید. در تفسیر این دو آیه، در روایات آمده که منظور از دو دریا حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و منظور از مروارید، امام حسن(ع) و مرجان، امام حسین(ع) است.
علاقه امیرالمؤمنین به فاطمه زهرا (س)
بااینکه در زمان حضرت فاطمه (س) چندهمسری رواج داشت اما حضرت علی (ع) تا هنگامی‌که فاطمه (س) در قید حیات بود همسر دیگری اختیار نکرد، همان‌گونه که پیامبر (ص) تا زمانی که خدیجه زنده بود همسر دیگری نگرفت. امّا امیرالمؤمنین پس از شهادت فاطمه زهرا (س) مجبور بود ازدواج و همسری برای رسیدگی به امور خانواده و سرپرستی فرزندان اختیار نماید تا به امور زندگی و خانواده سامان دهد.
درس‌هایی از ازدواج حضرت زهرا (س)
از ماجرای ازدواج حضرت علی علیه‌السلام و حضرت فاطمه علیهماالسلام نکات بسیار جالبی را می‌آموزیم که اگر خواهان سعادتیم و پیروی راستین اسلام، بایستی تا مرز توان تلاش کنیم تا مراحل اول ازدواج بر مبنای صحیحی صورت گیرد، و دوم آنکه ساده زیستی در تمام شئون زندگی جامعه و بخصوص ازدواج راه یابد وگرنه قیدوبندهای اجتماعی در امر ازدواج که بیشتر نشات گرفته از فرهنگ غیر اسلامی و یا ساخته‌وپرداخته ذهن‌های کوتاه مادی و اشرافی است چون غل و زنجیر بر دست و پای جوانان و والدین آن‌ها می‌افتد و هرروز این غل و زنجیر بزرگ‌تر و سنگین‌تر می‌شود، تا جایی که امکان هر نوع حرکت صحیحی را می‌گیرد و حیات جامعه را به‌سوی نابودی می‌کشاند و بر فساد و نابسامانی‌های روانی و مشکلات اخلاقی می‌افزاید.در جریان ازدواج آن دو بزرگوار که به فرموده حضرت رسول(ص) خداوند فاطمه(س) را به ازدواج علی(ع) درآورد نکات بسیار مهم آموزشی و الگویی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به کفو و همتا بودن، خواستگاری بدون واسطه، قناعت، دوری از اشرافی گری و تجملات، سخت نگرفتن بر همدیگر، ملاک قرار دادن معیارها و خصوصیات معنوی و دینی و اخلاقی، مهریه پایین، بنا کردن زندگی بر پایه محبت و عشق واقعی از روی شناخت، حجب و حیا و… اشاره کرد. به این خاطر است که یک پیوند با این ویژگی‌ها پیوند آسمانی لقب می‌گیرد که رضایت خدا و رسول خدا (ص) در آن وجود دارد.
دلیل عدم ازدواج حضرت علی در زمان حیات حضرت فاطمه (س)
با توجه به روایات به چند دلیل حضرت علی علیه‌السلام تا حضرت فاطمه (س) در قید حیات بودند، همسر دیگری اختیار نکردند، ازجمله: حضرت فاطمه زهرا یک زن عادی نبود، بلکه به فرموده پیامبر صلی‌الله علیه و آله ایشان حوریه انسیه، برترین زن جهان و برترین زن بهشتی بودند؛ ازاین‌رو حضرت علی علیه‌السلام جهت احترام به حضرت فاطمه علیها السلام با زن دیگری ازدواج نکردند؛ هم چنان‌که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله باوجود حضرت خدیجه با زن دیگری ازدواج نکردند.